Asset Publisher
Mała retencja
"Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych"
Nazwa projektu: Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych
Zrealizowany w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu z zabezpieczeniem i zwiększeniem odporności na klęski żywiołowe, w szczególności katastrofy naturalne odraz monitoring środowiska
Okres realizacji: 2016-2023 r.
Beneficjent: Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe
przy wsparciu Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych jako jednostki realizującej projekt (JRP)
Cel projektu: wzmocnienie odporności na zagrożenia związane ze zmianami klimatu w nizinnych ekosystemach leśnych.
Cele uzupełniające:
• odbudowa cennych ekosystemów naturalnych, a tym samym pozytywny wpływ na ochronę różnorodności biologicznej;
• ocena skutków przyrodniczych wykonywanych zadań realizowana poprzez prowadzenie monitoringu porealizacyjnego wybranych zadań adaptacyjnych.
Podejmowane działania były ukierunkowane na zapobieganie powstawaniu lub minimalizację negatywnych skutków zjawisk naturalnych takich jak: niszczące działanie wód wezbraniowych, powodzie i podtopienia, susza i pożary.
W ramach projektu realizowane zostały inwestycje związane z:
• budową, przebudową, odbudową i poprawą funkcjonowania zbiorników małej retencji, wraz z niezbędną infrastrukturą umożliwiającą czerpanie wody do celów przeciwpożarowych przez jednostki PSP;
• budową, przebudową, odbudową i poprawą funkcjonowania małych urządzeń piętrzących w celu spowolnienia odpływu wód powierzchniowych oraz ochrony gleb torfowych;
• adaptacją istniejących systemów melioracyjnych do pełnienia funkcji retencyjnych z zachowaniem drożności cieku dla ryb;
• przeciwdziałaniem nadmiernej erozji wodnej – np. poprzez zabezpieczanie brzegów i stoków;
• przebudową i rozbiórką obiektów hydrotechnicznych niedostosowanych do wód wezbraniowych (mostów, przepustów, brodów).
O oddziaływaniu obiektów retencyjnych decyduje nie ich wielkość, ale liczba urządzeń w zlewni, co przekłada się na ich efektywność na dużą skalę. Budowane były w większości małe obiekty/budowle o prostej konstrukcji z zastosowaniem materiałów naturalnych. Ponieważ obiekty te spełniają głównie funkcje ekologiczne – z założenia są przyjazne dla środowiska. Wszystkie projektowane budowle zostały dostosowane do lokalnych warunków przyrodniczo-krajobrazowych, w tym w taki sposób, aby umożliwić swobodne przemieszczanie się organizmów wodnych.
Efekty
Za najistotniejszy, mierzalny efekt projektu uznano przede wszystkim retencjonowanie wody. Nie mniej ważny jest również wpływ małej retencji na ochronę przyrody: zbiorniki powstałe w ramach projektu nie tylko przyczyniają się do poprawy bilansu wodnego i uwilgotnienia siedlisk leśnych, lecz także stały się ważną ostoją wodnej fauny i flory, służą jako wodopoje dla leśnych zwierząt i pełnią funkcje biofiltrów.
Osiągnięte wskaźniki:
objętość retencjonowanej wody: 2 544 674,61 mln m³
pojemność obiektów małej retencji: 3 985 194,74 mln m³
liczba obiektów piętrzących wodę lub spowalniających jej odpływ: 1 349 szt.
Wartość projektu
Całkowity koszt realizacji projektu: 246 495 660,08 zł
Kwota wydatków kwalifikowalnych: 191 222 163 zł
Kwota dofinansowania z funduszy europejskich: 162 538 838,55 zł
Zapobieganie pożarów lasów
"Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – zapobieganie, przeciwdziałanie oraz ograniczanie skutków zagrożeń związanych z pożarami lasów"
W ostatnich latach Polska plasuje się w czołówce pod względem liczby pożarów – zaraz za Portugalią i Hiszpanią, natomiast pod względem powierzchni nimi objętej – znajdujemy się w pierwszej dziesiątce. Częstotliwość pożarów jest m.in. konsekwencją zmian klimatycznych (długotrwałe susze, mała liczba opadów) czy składu gatunkowego naszych drzewostanów – w polskich lasach przeważają gatunki iglaste, ze znacznym udziałem sosny (łatwopalne olejki eteryczne). Niestety większość pożarów nadal wybucha z winy ludzi, spowodowana umyślnymi podpaleniami, wypalaniem traw czy nieostrożnym obchodzeniem się z ogniem.
Zagrożenie pożarami lasów w Polsce jest jednym z najwyższych w Europie. Tylko w 2015 roku na terenach zarządzanych przez LP wybuchło 3732 pożarów, które objęły powierzchnię blisko 880 ha. Ponieważ zapobieganie im wymaga bardzo wysokich nakładów – Lasy Państwowe w walce z tym niebezpiecznym żywiołem sięgają również po fundusze unijne.
Koordynowanie przedsięwzięcia pod nazwą "Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – zapobieganie, przeciwdziałanie oraz ograniczanie skutków zagrożeń związanych z pożarami lasów" PGL LP powierzyło CKPŚ. Projekt ten był realizowany w ramach II osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowiska (działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu wraz z zabezpieczeniem i zwiększeniem odporności na klęski żywiołowe, w szczególności katastrofy naturalne oraz monitoring środowiska).
Okres realizacji: 2016-2023 r.
Cel projektu: zmniejszenie negatywnych skutków wywoływanych przez pożary w lasach oraz sprawne lokalizowanie źródła zagrożenia i minimalizowanie strat, a w dalszej perspektywie – zmniejszenie średniej powierzchni pożarów i rozszerzenie obserwacji obszarów leśnych, szczególnie w nadleśnictwach zakwalifikowanych do I kategorii zagrożenia pożarowego.
Cele uzupełniające:
• rozszerzenie obserwacji obszarów leśnych,
• szybsze i bardziej precyzyjne określenie miejsca powstania pożaru,
• dokładniejsze prognozowanie zagrożenia pożarowego na podstawie danych meteorologicznych,
• skrócenie czasu dotarcia jednostek LP na miejsce pożaru.
Dofinansowanie zostało przeznaczone na:
rozwój i modernizację systemów wczesnego ostrzegania i prognozowania zagrożeń, w tym:
budowę i modernizację dostrzegalni pożarowych (138 szt.)
zakup nowoczesnego sprzętu umożliwiającego lokalizację i wykrywanie pożarów (183 szt.)
doposażenie punktów alarmowo-dyspozycyjnych (PAD) (42 szt.)
budowę stacji meteorologicznych (12 szt.)
wsparcie techniczne systemu ratowniczo-gaśniczego na wypadek wystąpienia pożarów lasów, w tym:
zakup samochodów patrolowo-gaśniczych (67 szt.)
Zasięg realizacji projektu pn. "Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – zapobieganie, przeciwdziałanie oraz ograniczanie skutków zagrożeń związanych z pożarami lasów"
Realizacja projektu przyczyniła się między innymi do:
zwiększenia odporności lasów na klęski żywiołowe takie jak pożary, którymi zagrożenie wzrasta wraz z ocieplaniem się klimatu,
podniesienia efektywności systemu wczesnego ostrzegania o pożarach w Lasach Państwowych,
zwiększenia powierzchni leśnych objętych monitoringiem oraz skrócenia czasu wykrycia zagrożenia i reagowania
ograniczenia zasięgu pożarów i negatywnych skutków z nimi związanych (np. zubożenie gleby, zniszczenie ekosystemu i zamieszkujących go organizmów, straty materialne),
poprawy ochrony przeciwpożarowej na obszarach sąsiadujących z terenami administrowanymi przez LP, np. parków narodowych czy terenach zamieszkanych (wpływ na bezpieczeństwo mieszkańców i turystów),
ograniczenia emisji CO₂ w wyniku zmniejszenia liczby oraz zasięgu pożarów.
Wartość projektu
Całkowity koszt realizacji projektu: 88 029 674,40 zł
Kwota wydatków kwalifikowalnych: 59 472 181,08 zł
Kwota dofinansowania z funduszy europejskich: 50 551 353,92 zł
Ochrona przyrody
Projekt: Ochrona przyrody oraz ukierunkowanie ruchu turystycznego na obszarach cennych przyrodniczo na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu
Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020
Oś Priorytetowa 4 Region przyjazny środowisku
Działanie 4.5 Ochrona przyrody
Całkowita wartość projektu 4 370 035,21 PLN
Całkowita wartość wydatków kwalifikowanych 3 997 889,21 PLN
Dofinansowanie 2 334 608,17 PLN co stanowi 58,40% kwoty całkowitych wydatków kwalifikowanych Projektu.
Wnioskodawcą projektu jest Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych (RDLP) w Toruniu, która pełni funkcję Beneficjenta. Projekt realizowany jest na terenie 14 nadleśnictw podległych RDLP w Toruniu, tj.: Brodnica, Bydgoszcz, Dąbrowa, Dobrzejewice, Gniewkowo, Jamy, Lutówko, Miradz, Osie, Skrwilno, Solec Kujawski, Toruń, Zamrzenica, Żołędowo. Lokalizacja poszczególnych nadleśnictw przedstawiona została na mapie nr 1.
Mapa nadleśnictw podległych Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu
Celem głównym projektu, jest poprawa ochrony obszarów cennych przyrodniczo na terenie RDLP w Toruniu, przy jednoczesnym wzmocnieniu potencjału regionalnego i lokalnego wykorzystującego zasoby przyrodnicze. Realizacja tego celu nastąpi poprzez działania ochronno- pielęgnacyjne, których efektem będzie lepszy stan środowiskowy obszarów objętych formami ochrony przyrody, co bezpośrednio wpisuje się w cel szczegółowy działania 4.5, jak też zwiększenie dostępności oraz atrakcyjności obiektów edukacji ekologicznej. Przedstawione cele, są kompleksową próbą działań, które doprowadzą do likwidacji zauważalnych obecnie problemów środowiskowych poprzez realizację zidentyfikowanych celów szczegółowych.
Wykaz form ochrony przyrody, na terenie których prowadzone będą działania związane z projektem
|
NADLEŚNICTWO |
FORMA OCHRONY PRZYRODY |
|||
|
REZERWAT |
PARK KRAJOBRAZOWY |
INNE |
NATURA 2000 |
|
|
Brodnica |
Bachotek, Czarny Bryńsk, Bagno Mostki |
Brodnicki PK, Górznieńsko-Lidzbarski PK |
OChK Doliny Drwęcy |
Ostoja Brodnicka, Ostoja Lidzbarska |
|
Bydgoszcz |
Dziki Ostrów |
|
OChK Łąki Nadnoteckie, OChK Wydm Kotliny Toruńsko-Bydgoskiej |
|
|
Dąbrowa |
Grabowiec, Jezioro Fletnowskie, Ostnicowe parowy Gruczna |
|
|
|
|
Dobrzejewice |
Bór Wąkole im. prof. Klemensa Kępczyńskiego |
|
|
|
|
Gniewkowo |
Rejna, Uroczysko Koneck, Balczewo |
|
|
|
|
Jamy |
Dolina Osy |
|
OChK Doliny Osy i Gardęgi, OChK Obszar Strefy Krawędziowej Doliny Wisły |
Dolina Osy |
|
Lutówko |
Dęby Krajeńskie |
Krajeński PK |
|
Dolina Łobżonki |
|
Miradz |
Nadgoplański Park Tysiąclecia |
|
|
Jezioro Gopło |
|
Osie |
Jezioro Łyse, Miedzno, Brzęki im. Zygmunta Czubińskiego |
Wdecki PK |
Wschodni OchK |
Bory Tucholskie, Sandr Wdy |
|
Skrwilno |
Mszar Płociczno |
|
OChK Źródła Skrwy |
Mszar Płociczno |
|
Solec Kujawski |
|
|
|
|
|
Toruń |
OChK Wydm Kotliny Toruńsko-Bydgoskiej |
Chełmiński PK, Nadwiślański PK |
|
Torfowisko Linie, Zbocza Płutowskie, Dolina Dolnej Wisły, Solecka Dolina Wisły |
|
Zamrzenica |
|
|
|
Bory Tucholskie |
|
Żołędowo |
|
|
|
Dolina Noteci |
Zakres projektu:
1) Działania ochronne:
• działania pielęgnacyjno-ochronne siedlisk lub gatunków,
• renaturalizacja zasobów przyrodniczych,
• zwalczanie gatunków inwazyjnych.
2) Działania inwestycyjne:
• przebudowa dojazdu turystycznego – Nadleśnictwo Brodnica
• stworzenie zimowisk dla nietoperzy i nadzór specjalistyczny – Nadleśnictwo Solec Kujawski
• adaptacja i wyposażenie obiektów przyrodniczo-leśnych – Nadleśnictwo Bydgoszcz,
• zakup i montaż urządzeń do pomiaru poziomu wody - Nadleśnictwo Osie
• konserwacja urządzeń małej retencji – Nadleśnictwo Osie
• przebudowa kładki widokowej – Nadleśnictwo Zamrzenica
• rozbudowa infrastruktury turystycznej (sanitariaty) przy Rezerwacie Cisy Staropolskie - Nadleśnictwo Zamrzenica
3) Zakup doposażenia:
• doposażenie obiektów edukacyjnych – Nadleśnictwo Zamrzenica
4) Pozostałe działania związane z ochroną przyrody:
• inwentaryzacja przyrodnicza użytków ekologicznych – Nadleśnictwo Bydgoszcz
• utworzenie arboretum i mikro szkółki – Nadleśnictwo Bydgoszcz
• wykonanie folderów informacyjne dot. terenów leśnych-– Nadleśnictwo Bydgoszcz
• działania mające na celu ukierunkowanie ruchu turystycznego, Gniewkowo, Jamy, Żołędowo.
• wykonanie badań hydrologiczno-geologicznych i geodezyjnych, ekspertyzy- RDLP w Toruniu
• modernizacje stron internetowych – Nadleśnictwo Zamrzenica
5) Działania informacyjno-promocyjne – RDLP Toruń.
Wskaźniki realizacji celów projektu:
Wskaźniki produktu:
1. Powierzchnia siedlisk wspieranych w celu uzyskania lepszego statusu ochrony [ha] – 954,44
2. Liczba wspartych form ochrony przyrody [szt.] – 57
3. Długość utworzona szlaków turystycznych [km]- 6
4. Liczba ośrodków prowadzących działalność w zakresie edukacji ekologicznej objętych wsparciem[szt.] – 3
5. Powierzchnia wybudowanej/rozbudowanej/zmodernizowanej/doposażonej infrastruktury na cele działalności z zakresu edukacji ekologicznej [m2 ] -300,12
6. Długość ścieżek edukacyjnych – [km] – 22,20
7. Długość nowoutworzonych ścieżek edukacyjnych [km] – 2,80
8. Liczba sporządzonych inwentaryzacji przyrodniczych [szt.] – 1
Wskaźniki rezultatu:
1. Liczba osób korzystających z utworzonych /odnowionych szlaków przyrodniczych i ścieżek edukacyjnych [osoby] – 13 800
2. Liczba osób korzystających z wybudowanej/przebudowanej/doposażonej infrastruktury ośrodków prowadzących działalność z zakresu edukacji ekologicznej [osoby] – 3800
3. Powierzchnia terenów objętych inwentaryzacją przyrodniczą [ha] – 20
4. Powierzchnia obszarów, na których przywrócono lub zapewniono ochronę właściwego stanu ekosystemów [ha] – 331,47
Zagospodarowanie turystyczne terenu parkingu wraz z adaptacją istniejącego budynku na izbę ekspozycyjno-edukacyjną przy rezerwacie przyrody Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego w Wierzchlesie
Nadleśnictwo Zamrzenica informuje, że zakończyło realizacje projektu nr RPK.02.06.00-04-005/11 pod nazwą „Zagospodarowanie turystyczne terenu parkingu wraz z adaptacją istniejącego budynku na izbę ekspozycyjno-edukacyjną przy rezerwacie przyrody Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego w Wierzchlesie".
Projekt ten był współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w Ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko- Pomorskiego na lata 2007-2013 oraz ze środków własnych.
Całkowita wartość inwestycji: 361 914,62 zł
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego: 203 434,30 zł
Wkład własny minimum 87 186,14 zł
Termin realizacji: maj 2010-kwiecień 2013
Asset Publisher
Mamy już lasy społeczne, a będzie ich jeszcze więcej
Mamy już lasy społeczne, a będzie ich jeszcze więcej
Leśnicy od dawna stosują konkretne wytyczne dotyczące tworzenia lasów społecznych. W wielu regionalnych dyrekcjach Lasów Państwowych wokół większych miast, po konsultacjach z lokalnymi społecznościami, takie lasy już powstały. Niedługo będzie ich jeszcze więcej. Powołanie lasów społecznych Lasy Państwowe uwzględniają w każdym nowym planie urządzenia lasu tworzonym dla kolejnych nadleśnictw. Już dziś każdy obywatel może także sprawdzić co i dlaczego dzieje się w „jego” lesie.
Czym są lasy społeczne?
To lasy znajdujące się zarówno wokół dużych aglomeracji miejskich, mniejszych miast, jak i wsi, czy też w okolicach uzdrowisk i kurortów wypoczynkowych. To właśnie tu odbywa się turystyka i codzienna rekreacja, tak niezbędna w utrzymaniu dobrego stanu zdrowia i równowagi psychicznej. Lasy społeczne to również lasy, które są kluczowe dla tożsamości kulturowej lokalnych społeczności oraz miejsca pracy. Rola lasów społecznych rośnie. Coraz więcej ludzi z wielkich miast tęskni za kontaktem z naturą.
- Leśnicy zdają sobie sprawę z tego, jak ważne dla obywateli są lasy i że lokalni mieszkańcy oczekują realnego współdecydowania o ich kształcie. Chcemy słuchać tych głosów. Dlatego w każdym nadleśnictwie powołaliśmy konsultantów ds. dialogu społecznego. Liczymy także na większy udział społeczności lokalnych w konsultacjach planów urządzenia lasów - mówi dyrektor generalny Lasów Państwowych Witold Koss.
Co się dzieje w moim lesie?
Prowadzona przez leśników pielęgnacja lasów społecznych jest ukierunkowana na ich społeczne funkcje. Jej nadrzędne cele to trwałość lasów, bezpieczeństwo odwiedzających i utrzymanie walorów krajobrazowych kompleksów leśnych. W lasach społecznych w dalszym ciągu będą realizowane prace leśne, ale w sposób, który nie będzie istotnie zmieniał ich wyglądu i charakteru. Zręby zupełne, w ramach których przejściowo powstawały otwarte przestrzenie, zostaną ograniczone do minimum.
- Często się zdarza, że idziemy, biegniemy lub jedziemy rowerem przez las i widzimy, że krajobraz, który dobrze znaliśmy nagle wygląda inaczej. Widzimy np. obcięte gałęzie, czy ścięte drzewo. Jeśli chcemy poznać szczegóły prac leśnych, które zostały tu wykonane możemy zadzwonić lub napisać do konsultanta ds. dialogu społecznego w danym nadleśnictwie, gdzie uzyskamy potrzebne informacje. Dowiemy się wówczas, np. że obcięte gałęzie to cięcia sanitarne podyktowane bezpieczeństwem, a ścięte drzewo to część planu, który zakłada posadzenie w tym miejscu nowych drzew. To bardzo ważne by społeczeństwo wiedziało jak funkcjonuje las i gospodarka leśna - mówi Anna Pikus, naczelniczka nowoutworzonego w Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych Wydziału Społecznych Funkcji Lasów.
Plan urządzenia lasu
To podstawowy dokument służący określeniu zasad zarządzania lasami. Plan sporządzany jest na 10 lat, dla każdego nadleśnictwa w naszym kraju. Od 2024 roku plany posiadają nowe ramy, gdzie w nowatorski sposób potraktowane są lasy o wiodącej funkcji społecznej.
- Las jest dostępny dla wszystkich, a plany urządzenia lasów mają uwzględniać potrzeby społeczne. W aktualnie procedowanych planach, we wszystkich nadleśnictwach ten proces trwa. W tym roku kończymy prace dla kolejnych 50 nadleśnictw, gdzie bardzo szeroko konsultujemy plany. W kolejnych 49 nadleśnictwach rozpoczęły się prace urządzeniowe, mamy nadzieję, że także tam osiągniemy porozumienia, których społeczeństwo będzie pełnoprawną stroną. - mówi Bożydar Neroj, naczelnik Wydziału Urządzenia Lasów DGLP
Rys historyczny
Koncepcja lasów społecznych istnieje od blisko 100 lat. Również lasy ochronne, zdefiniowane w ustawie o lasach, to nic innego jak lasy o wiodącej funkcji społecznej. Mamy je więc od dawna, ale były one dotąd niezdefiniowane prawnie. Nowością jest, że o ich kształcie mogą współdecydować np. okoliczni mieszkańcy w ramach szerokich konsultacji.
Działania na rzecz lasów o szczególnej wartości społecznej realizowane są od dziesięcioleci. Zauważając kluczową rolę przyrody w rekreacji i turystyce Lasy Państwowe stworzyły bogatą bazę infrastrukturalną, obejmującą ponad 46 000 obiektów rekreacyjno-wypoczynkowych, w tym parkingi, ścieżki edukacyjne, wiaty, obszary do biwakowania w ramach programu „Zanocuj w lesie”.
W 2022 roku Dyrektor Generalny LP wydał zarządzenie nr 58/2022, które wprowadziło wytyczne do zagospodarowania lasów o zwiększonej funkcji społecznej na gruntach w zarządzie Lasów Państwowych. Zaproponowano wówczas, by o lasach dyskutować w tzw. zespołach lokalnej współpracy. Dalszy rozwój tej idei opublikowano w Instrukcji urządzania lasu w grudniu 2023 r.
Jeszcze więcej konsultacji
Teraz do prac nad lasami szczególnie ważnymi społecznie zostaną powołane zespoły, których skład został wskazany przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Poza specjalistami z Lasów Państwowych wejdą weń przedstawiciele MKiŚ, każdej gminy, powiatu i województwa, właściwych dla danej planowanej lokalizacji lasu o wiodącej funkcji społecznej, przedstawiciele regionalnych dyrekcji ochrony środowiska, reprezentanci lokalnych zakładów usług leśnych oraz lokalnych przemysłowych nabywców drewna, a także eksperci z Instytutu Badawczego Leśnictwa oraz Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej. Ponadto w pracach wezmą udział przedstawiciele organizacji pozarządowych, posłowie, senatorzy oraz wojewodowie wskazani przez ministerstwo.
Praca tych zespołów dotyczyć będzie lasów znajdujących się w otoczeniu Warszawy, Krakowa, Trójmiasta (Gdańska, Sopotu i Gdyni), Wrocławia, Łodzi, Poznania, Katowic, Bydgoszczy, Torunia i Szczecina w oparciu o zapisy ustaleń z Ogólnopolskiej Narady o Lasach.
Zgodnie z zakresem zadań określonych przez MKiŚ wojewodowie zostali zobowiązani do przedłożenia resortowi ostatecznych wyników prac zespołów do końca października bieżącego roku. Zatwierdzona przez ministerstwo dokumentacja ma się stać podstawą do dalszych działań na rzecz wzmocnienia ochrony lasów o szczególnych walorach przyrodniczych i dominującej funkcji społecznej.
Lasy Państwowe chcą realizować te postulaty kompleksowo, z poszanowaniem głosu wszystkich środowisk zainteresowanych przyrodą i gospodarką leśną.
