Asset Publisher
Oferta edukacyjna
DSC_0155.jpg
Regulaminy oraz formy udostępniania obiektów edukacyjnych w zakładce Edukacja - Obiekty oraz Turystyka - Regulaminy
Leśnicy od wielu lat starają się przybliżyć społeczeństwu las. Nadleśnictwo Zamrzenica organizuje konkursy, spotkania oraz wycieczki do lasu dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Organizujemy konkursy dla dzieci szkół podstawowych, gimnazjalnych z zakresu wiedzy o lesie, środowisku i ekologii; organizowane są również spotkania z leśnikami w szkołach i poza nimi, akcje i imprezy okolicznościowe oraz cieszące się dużą popularnością lekcje terenowe.
WARTO ZOBACZYĆ.
I. OSADA ZAMRZENICA
niewielka miejscowośc, położona wśród lasów, nad strugą Zamrzonką, u jej ujścia do Zalewu Koronowskiego. Początki istnienia osady datuje się na rok 1408, z którego pochodzi notatka komturów krzyżackich na temat brodów na rzece Brdzie i Kamionce w pobliżu osady Sammernicz. Przez wieki rytm życia Zamrzenicy nadawał młyn wodny, będący podstawą jej istnienia. Niedawno jeszcze, wydobyte zostały ze strugi dwa młyńskie kamienie z XIX wieku.
Tak jak niegdyś przy młynie, tak teraz życie osady skupione jest wokół nadleśnictwa, które w 2000 roku obchodziło 100-lecie istnienia. Zamrzenica położona jest w miejscu, gdzie do spiętrzonych w latach 60-tych wód Brdy wpływa rzeka Kamionka. Miejsce to nosi miano Nogawicy i jest uważane za początek Zalewu Koronowskiego. W tym miejscu, w widłach Brdy i Kamionki znalazł swoje miejsce ośrodek PTTK.
Zalew jest jednym z największych zbiorników wodnych północnej Polski. Powstał jako sztuczny zbiornik zalewowy, po wybudowaniu zapory w Pieczyskach, koło Koronowa. Długość – ok. 36 km, powierzchnia ok.. 16 km², największa głębokość – ok. 20m, szerokość – od 100 do 1000 m, pojemność wód - ok. 81 mln. m3.
Przez prawie 50 lat istnienia zbiornika, otaczająca go przyroda, przystosowała się znakomicie do dość jednak radykalnych zmian fizjograficznych, związanych z jego powstaniem. Obecnie zalew wraz z bezpośrednio otaczającymi go terenami tworzy zbiorowisko bogatych, zróżnicowanych ekosystemów, stanowiąc jednocześnie dużą atrakcję turystyczną, skłaniającą do aktywnego wypoczynku, powiązanego ze sportami wodnymi i wędkarstwem.
Do atrakcji Zamrzenicy, oprócz malowniczego położenia należą również:
- leśna ścieżka edukacyjna „Nad Zamrzonką",
- kwatera myśliwska (poza polowaniami, również turystyczna) dla 12 osób,
- ogród dendrologiczny ( niedawno założony),
- kapliczka ludowa z pnia wielkiej topoli,
- kalendarium historyczne,
- plac biwakowy z drewnianymi wiatami,
- dąb „papieski",
- Cis 600–lecia",
- tablice informacyjno-edukacyjne.
II IZBA EDUKACYJNA WIERZCHLAS
Izba edukacyjna znajduje się w pomieszczeniu przy dawnej siedzibie Nadleśnictwa Wierzchlas. Sala wyposażona jest w stalą ekspozycję reprodukcji prac Leona Wyczółkowskiego. W siedzibie Nadleśnictwa dostępna jest również sala ze sprzętem audiowizualnym. Izba pomieścić może ok. 50 celem zwiedzania i 25 osób z którymi można prowadzić zajęcia.
Elementem izby jest również miejsce na ognisko, które znajduje nieopodal izby edukacyjnej. Miejsce to przeznaczone jest do prowadzenia „zielonej klasy" oraz spotkań leśników z młodzieżą. Może tam przebywać jednorazowo około 50 osób. Znajdują się tam stoły z ławkami, miejsce na ognisko.
Izba edukacyjna powstała w ramach realizacji zadania:
„Zagospodarowanie turystyczne terenu parkingu wraz z adaptacją istniejącego budynku na izbę ekspozycyjno-edukacyjną przy rezerwacie przyrody Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego w Wierzchlesie”
Przedmiotem inwestycji była przebudowa budynku gospodarczego (stara piwnica łowiecka) na budynek ekspozycyjno-edukacyjny wraz z jego wyposażeniem, budowa dwóch wiat leśnych, budowa zadaszenia nad ogniskiem, budowa chodnika od budynku ekspozycyjno-edukacyjnego do wiat leśnych, utwardzenie drogi wewnętrznej do rezerwatu oraz wymiana istniejącego ogrodzenia sadu.
IV. KOPALNIA WĘGLA BRUNATNEGO W PILE
Będąc w okolicy Piły k. Gostycyna warto zobaczyć kopalnie węgla brunatnego, z których pierwsza, kopalnia o nazwie BUKO powstała w 1892 roku. W 1900 r. uruchomiono następną OLGA, jeszcze później ALEKSANDRA, TERESA i MONTANIA. Po drugiej wojnie światowej, kopalnie popadły w ruinę. Obecnie na tym terenie pozostały ślady w postaci fragmentów murów i budowli oraz zapadliska kopalniane. Mieszkańcy Piły założyli stowarzyszenie pod nazwą BUKO, podejmujące działania, mające na celu utworzenie w tym miejscu skansenu, który może stać się dużą atrakcją turystyczną. Dzisiaj jest już udostępniony do obejrzenia fragment sztolni upadowej oraz fragmenty obiektów (fundamenty) kopalnianych. Ustawiono też ciekawą tablicę informacyjną.
V. MOST KOLEJOWY W LEŚNICTWIE LISIEJAMY
„Żelazną" atrakcją lasów Nadleśnictwa Zamrzenica jest stalowy most kolejowy, na nieczynnej już trasie Terespol – Pruszcz (Złotów), spinający dwa brzegi niegdyś Brdy, obecnie zaś Zalewu Koronowskiego. Łukowa konstrukcja mostu zwisa nad lustrem wody niewiele ponad metr.
PROPOZYCJE WYCIECZEK
TRASA NR 1 „SZLAKIEM CISÓW"
Początek trasy - rezerwat cisów „Jeleniagóra", położonego na obrębie Wierzchlas, bezpośrednio przy Leśnictwie Jeleniagóra. Rezerwat nosi imię nadleśniczego Kazimierza Szlachetki, zasłużonego dla wierzchleskiego leśnictwa. Tutaj zapoznajemy się krótko z biografią K. Szlachetki, następnie z Jeleniejgóry, pieszo, ruszamy leśnymi dróżkami do wsi Lisiny.
W środku wsi, zatrzymujemy się przy potężnym leju, będącym śladem po wybuchu niemieckiej „Wunderwaffe" – bomby V-2. Te super nowoczesne (jak na 1945 rok) bomby rakietowe, były wystrzeliwane z pobliskiego poligonu, między innymi na Londyn. Następnie rzut oka na zlokalizowane przy trasie podsadzenia cisa, założone w ramach realizowanego przez nadleśnictwo Zamrzenica, szerokiego programu restytucji cisa i zachowania puli genowej jego populacji we Wierzchlesie. Kolejnym etapem jest przemarsz przez wieś Bieszewo i mijając po drodze stare drewniane chaty oraz figurę Świętego Rocha, zmierzamy do wsi Mukrz, skąd można zobaczyć panoramę wierzchleskiego rezerwatu cisów, od strony jeziora Mukrz. Z Mukrza już tylko ok.3 km i jesteśmy we Wierzchlesie, na parkingu przy rezerwacie cisów im. Leona Wyczółkowskiego.
Długość trasy pieszej – ok. 11,5 km.
TRASA NR 2 „NAD ZAMRZONKĄ"
Zwiedzanie Zamrzenicy, w tym kapliczka Matki Boskiej Zamrzenickiej, kalendarium historyczne, cis 600-lecia, park dendrologiczny.Następnie ruszamy trasą leśnej ścieżki edukacyjnej - „Nad Zamrzonką", zlokalizowanej wzdłuż malowniczo meandrującej strugi Zamrzonki. Dalej marsz leśnymi ścieżkami i brzegami śródleśnych jezior: Cytaki, Strzyżyny Wielkie, Strzyżony Małe, Chude Duże, Chude Małe, Mordowiec i powrót do Zamrzenicy.
Długość trasy 12 km.
Asset Publisher
„Jezierzba" – wyjątkowy obszar w Borach Tucholskich
„Jezierzba" – wyjątkowy obszar w Borach Tucholskich
Utworzenie rezerwatu „Torfowisko Jezierzba”, położonego na terenie Nadleśnictwa Woziwoda, jest końcowym efektem kilkuletniej pracy naukowców oraz leśników, przede wszystkim współpracy nadleśnictwa z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu podczas realizacji projektu pn. „Ochrona cennych ekosystemów Borów Tucholskich”.
Obiekt powołano w grudniu minionego roku zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy. Obejmuje obszar 36,97 ha śródleśnych torfowisk, lasów bagiennych i śródleśnych łąk. Rezerwat chroni rzadkie gatunków roślin i cenne mokradła, którymi są torfowiska, stanowiące zaledwie 4 % powierzchni naszego kraju…
Wyjątkowe miejsce…
Kompleks torfowiskowy „Jezierzba” zachował się w bardzo dobrym stanie. Torfowisko otoczone jest rozległymi łąkami i zachwyca pięknym, nietypowym krajobrazem, przełamującym monotonię borów z dominującą sosną. Jednak szczególnie cenne są walory przyrodnicze tego miejsca, czyli bardzo dobrze zachowane torfowisko z dominacją mszaru kępowego torfowca magelańskiego (zespołu Andromedo-Sphagnetum magellanici), w którym można zaobserwować znaczny udział torfowica brodawkowatego (Sphagnum papillosum)- gatunku charakterystycznego dla torfowisk atlantyckich. Jest to z pewnością jedno z największych torfowisk w regionie Borów Tucholskich z dominacją tego rzadkiego gatunku torfowca. Ochroną objęto jednocześnie siedliska przyrodnicze Natura 2000 czyli: murawy bliźniczkowe, torfowiska wysokie oraz przejściowe, bory bagienne i wilgotne oraz lasy bagienne.
Uwagę specjalistów badających florę przykuł fakt występowania na torfowisku dużej różnorodności mszaków (w tym ponad 10 gatunków torfowców). Wśród chronionych przedstawicieli mchów należy wymienić m.in.: krzywoszczeć torfową (Campylopus pyriformis), płonnik cienki (Polytrichum strictum), próchniczek błotny (Aulacomnium palustre), drabik drzewkowaty (Climacium dendroides). Niezwykle interesująca jest różnorodność wątrobowców, w tym gatunków chronionych. Na ple obserwuje się nagromadzenie rzadkich i chronionych gatunków roślin naczyniowych np. modrzewnicy pospolitej (Andromeda polifolia), przygiełki białej (Rynchospora alba), bagnicy torfowej (Scheuchzeria palustris), bagna zwyczajnego (Ledum palustre), rosiczki okrągłolistnej (Drosera rotundifolia), turzycy bagiennej (Carex limosa) oraz obecność bardzo rzadkiego, reliktowego gatunku- fiołka torfowego (Viola epipsila).
Jak wiemy ochrona torfowisk ma nie tylko znaczenie przyrodnicze, ale także klimatyczne. Magazynują bowiem duże ilości węgla, zapobiegając jego emisji do atmosfery oraz stanowią naturalny rezerwuar wody. Należy podkreślić konieczność czynnej ochrony tego typu ekosystemów. Ważne jest, aby zapobiegać osuszaniu obiektów i „magazyn węgla” utrzymać w stanie silnie uwilgotnionym. Bierna ochrona lub co gorsze jej brak może prowadzić do uwalniania się zgromadzonych w pokładach torfu zasobów do atmosfery.
Pod okiem naukowców
Można uznać, że początek działań zmierzających do ochrony torfowisk w środku Borów Tucholskich nastąpił z chwilą rozpoczęcia przez nadleśnictwa Woziwoda i Tuchola projektu. pn."Ochrona cennych ekosystemów Borów Tucholskich", realizowanego przez ostatnie trzy lata, dzięki otrzymaniu dotacji z funduszy zewnętrznych (głównie Europejskiego Obszaru Gospodarczego). Jednym z wielu zadań projektowych było wykonanie inwentaryzacji siedlisk podmokłych oraz oceny stanu ich zachowania. Działaniom towarzyszyły różne formy edukacji na temat ochrony mokradeł, począwszy od zajęć i warsztatów skierowanych do młodzieży szkolnej, poprzez konferencje naukowe do wydania publikacji pt. „Jak chronić torfowiska w lasach?”, stanowiącej cenne kompendium wiedzy i „dobrych praktyk” dla osób zainteresowanych omawianą problematyką. Powstanie rezerwatu „Torfowisko Jezierzba” jest więc końcowym wynikiem pracy naukowców oraz leśników, współpracy Nadleśnictwa Woziwoda, Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Norwegian Institute for Nature Research. W latach 2022-2023 naukowcy wiele godzin spędzili na prowadzeniu badań naukowych torfowisk Borów Tucholskich.
Na czym polegały badania? Na podstawie pobieranych z osadów jeziornych i torfowych próbek przeanalizowano około 300 letnią historię rozwoju torfowiska Jezierzba, posługując się metodami paleoekologicznymi i dendrochronologią. W pokładach torfu bowiem, w warunkach beztlenowych, mogą zachować się przykład szczątki roślin i zwierząt, ziarna pyłu, pozostałości mikroorganizmów lub nasiona roślin, stanowiąc źródło cennej wiedzy. Z kolei metoda analizy dendrochronologicznej słojów rocznych drewna dostarcza informacji na temat zmian klimatycznych oraz ekologicznych, które miały miejsce w danym czasie, z uwzględnieniem ekstremalnych zdarzeń typu gradacje owadów i susze. Do analizy pobrano próby z najstarszych drzew pobliskich okazów sosny zwyczajnej. Dla zmapowania roślinności torfowiska oraz rozpoznania miąższości torfu wykorzystywano z kolei metody teledetekcyjne.
Integracja różnych metod badawczych zobrazowała historię torfowiska, dostarczyła wiele danych o zmianie klimatu, faunie i florze występującej na tym terenie w minionych stuleciach. Potwierdzono w ten sposób unikatową wartość przyrodniczą terenu utworzonego rezerwatu i zasadność objęcia ochroną.
Jeziorna, Jezierzba i jezierza…
Historia torfowiska sięga XIX wieku, kiedy było częścią większego kompleksu jeziorno-torfowiskowego. Intensywna melioracja prowadzona w przeszłości dla pozyskania gruntów rolnych doprowadziła do zaniku jeziora Kloce. Same torfowiska jednak przetrwały i nadal pełnią kluczową rolę w ekosystemie. Uległy jednak zmianie wskutek zmian klimatu, składu gatunkowego lasów i działalności człowieka. W ciągu ostatnich trzystu lat zmieniło się otoczenie torfowiska. Obecnie przyległy las tworzą monokultury sosnowe, wcześniej rosły w tym miejscu lasy mieszane.
Skąd się wzięło określenie Jezierzba ? Przesłanki do wyboru takiej nazwy mają podłoże historyczne i naukowe. Teren rezerwatu umiejscowiony jest w obniżeniu, które obejmowało dawne jezioro Kloce i ciągnęło się w kierunku Jeziora Okonińskiego. Z map tworzonych w latach 30 XIX wynika, że były w tym miejscu jeziora Kloce i Kały, celowo odwadniane. Jezioro Kloce znajduje się jeszcze na mapach topograficznych z lat 60 XX w – obecnie całkowicie zanikło. Do jezior przylegało rozległe torfowisko oraz łąki przy miejscowości Jeziorna, nazywaną przez miejscową społeczność „Jezierzbą”. Co ciekawe podczas badań naukowych w pokładach torfowiska zostały znalezione nasiona rośliny wodnej o nazwie „jezierza” (łac. Najas). Jest to dowód nie tylko na jeziorne pochodzenie obiektu, ale z pewnością „znalezisko” przyczyniło się do powstania lokalnej nazwy rezerwatu.
Utworzenie rezerwatu to ważny krok w kierunku zachowania unikatowych ekosystemów Borów Tucholskich. Dzięki zaangażowaniu naukowców i leśników udało się stworzyć wyjątkowy obszar chroniony. Teren ten otoczony jest 67 hektarową otuliną. W przyszłości planuje się powiększenie rezerwatu. Jednak aby to mogło nastąpić konieczne jest pozyskanie gruntów stanowiących własność prywatną położoną w południowo-wschodniej części torfowiska. Obszar nie jest obecnie intensywnie użytkowany przez ludzi, co sprzyja ochronie tego unikatowego ekosystemu. W przyszłości możliwe jest jednak wyznaczenie szlaków turystycznych oraz kontrolowane udostępnienie rezerwatu dla odwiedzających.
