Asset Publisher Asset Publisher

Flora rezerwatu

Świat roślin rezerwatu jest bogaty i zróżnicowany. Niestety ciągle nie dysponujemy pełnym opracowaniem zasobów florystycznych, zarówno roślin naczyniowych jak i niższych, żyjących dzisiaj i dawniej w aktualnych granicach tego interesującego obiektu. Najwięcej wiadomości zgromadzono o gatunkach roślin naczyniowych, rosnących w najstarszej i niewątpliwie najbogatszej florystycznie części rezerwatu na powierzchni 18,5 ha lasu, mieszczącego liczne okazy cisa. W pierwszych latach drugiej polowy XX w. zanotowano tam 123 gatunki zielnych roślin naczyniowych oraz 20 gatunków drzew i bodaj tyleż krzewów. Prace przeprowadzone w latach 1952-1982 wykazały zubożenie runa leśnego na powierzchni tego lasu, lecz ogólna liczba taksonów pozostała prawie nie zmniejszona. Według pobieżnych szacunków zasoby roślin naczyniowych rezerwatu w dzisiejszych granicach sięgają nieco ponad 250 gatunków, co w przybliżeniu może stanowić około 10 % składu gatunkowego flory roślin wyższych w Polsce. Ponieważ skrawek powierzchni kraju, wynoszący zaledwie 0,003%, zasiedla aż dziesiąta część krajowych roślin naczyniowych, możemy ten fakt uznać za wskaźnik dużego bogactwa florystycznego rezerwatu "Cisy Staropolskie...". Jako główną przyczynę należy wymienić dość znaczną różnorodność siedlisk leśnych i miejsc otwartych oraz długotrwałą ochronę najciekawszej części opisywanego rezerwatu. Dzięki temu las z cisem uniknął drastycznych przekształceń, a także ominęły go intensywniejsze zabiegi gospodarcze.

Postać lasu z cisem zasiedla duża grupa roślin przywiązanych do lasów liściastych, zwłaszcza grądowych (tj. z dużym udziałem grabu). Wiosną, zanim pojawią się liście na drzewach i krzewach, ubogacają dno lasu wielobarwnym kwietnym dywanem. Do rzadszych w kraju gatunków, a tu dość częstych, należy: różowo i biało kwitnąca kokorycz pusta (Corydalis cava, fot. 19), żółty jaskier kosmaty (Ranunculus lanuginosus), z białymi kwiatami i czerniec gronkowy (Actaea spicata). Towarzyszy im wiele pospolitszych roślin, na przykład dwa gatunki zawilców (Anemone nemorosa i A. ranunculoides), przylaszczka (Hepatica nobilis), gajowiec żółty (Lamiastrum galeobdolon), gwiazdnica wielkokwiatowa (Stellaria holostea), kwiatonośne pędy miodunki (Pulmonaria obsCura). Z kwitnących w porze letniej uwage zwraca czyściec leśny (Stachys sylvatica), a w bardziej wilgotnych ostępach leśnych żółte, dość okazale kwiaty niecierpka pospolitego (Impatiens nolitangere) zawieszone na delikatnych szypułkach. Dość liczną grupę gatunków jednoliściennych reprezentują Polygonatum multiflorum, Convallaria maialis, Paris quadri- folia, a także kilka ważnych traw. Do najciekawszych niewątpliwie należy kostrzewa leśna (Festuca altissima), bardzo pospolita w starych granicach rezerwatu, lecz niespotykana w innych miejscach Borów Tucholskich. Jest rośliną górską, przez niektórych kojarzoną w Wierzchlesie z rzekomą tam obecnością buczyny. Kostrzewę leśną w tym lesie należałoby postrzegać jako towarzysza cisa, także do niedawna uznawanego za przedstawiciela flory górskiej. Wśród kilku storczyków najliczniejszy jest kruszczyk blotny (Epipactis palustris), zaś najokazalszy obuwik pospolity (Cypripedium calceolus), niestety od kilku lat nie był widziany w tym rezerwacie.

Większość wymienionych roślin, jak i wiele pozostałych, należy do składników kilku zespołów fitosocjologicznych, zwłaszcza leśnych. Najszerzej rozprzestrzeniony jest mieszany, wielogatunkowy las dębowo-grabowy, chyba słusznie przez fitosocjologów zaliczony do Tilio-Carpinetum, regionalnego zespołu o cechach subkontynentalnych. Należy dodać, że w rezerwacie identyfikowane płaty tego zespołu znajdują się na pólnocno-zachodnich krańcach zasięgu. Na mniejszych powierzchniach rosną lasy lęgowe oraz olesy z dominującą olszą czarną (Alnus glutinosa). W zachodniej części rezerwatu rosną młode drzewostany tej olszy, wyrośle na miejscu lak użytkowanych do lat 50. XX w. Na niektórych odwodnionych torfowiskach niskich, za sprawą zbiorowisk torfotwórczych powróciła akumulacja torfu. Przykładem mogą być tu platy Caricetum appropinquatae (z turzycą tunikową Carex appropinquata = C. paradoxa) w granicach rezerwatu i w otulinie poza jego zachodnią granicą.

Tekst: Kazimierz Tobolski
Zdjęcia: Robert Piosik

 

Projekt: Ochrona przyrody oraz ukierunkowanie ruchu turystycznego na obszarach cennych przyrodniczo
na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu


Asset Publisher Asset Publisher

Zurück

Leśnicy, organizacje społeczne i samorządy zakończyli dyskusje na temat lasów społecznych wokół wielkich miast, teraz czas na decyzje wojewodów i Ministerstwa Klimatu i Środowiska

Leśnicy, organizacje społeczne i samorządy zakończyli dyskusje na temat lasów społecznych wokół wielkich miast, teraz czas na decyzje wojewodów i Ministerstwa Klimatu i Środowiska

31 października br. zakończył się kolejny etap prac lokalnych Zespołów ds. lasów o wiodącej funkcji społecznej. Prace ukończyło 8 z 11 lokalnych zespołów zajmujących się leśnym otoczeniem wokół ośrodków miejskich - Warszawy, Krakowa, Trójmiasta, Łodzi, Poznania, Katowic, Bydgoszczy i Torunia (łącznie) oraz Szczecina. We Wrocławiu, Kielcach i Bielsku-Białej proces ten będzie przebiegał do 29 listopada.

Przewodniczący zespołów zostali zobligowani przez resort Klimatu i Środowiska do przygotowania raportów z przebiegu i efektów prac oraz przekazania ich do wojewodów. Ci mają teraz 15 dni na przeanalizowanie dokumentów, na ich podstawie przygotowanie wniosków i postulatów i przekazanie dokumentów do Ministerstwa.

-Przyroda budzi nasze emocje, dlatego w wielu miejscach dyskusje były bardzo burzliwe. Ale ważne jest to, że każda ze stron miała szansę się wypowiedzieć, jak wyobraża sobie las i leśnictwo wokół miasta, gdzie mieszka. Efekt tych rozmów to czasem zbiór zdań odrębnych. Cieszy jednak, że wszędzie znaleźliśmy części wspólne. To znak, że jesteśmy w stanie się porozumieć. Wszystkim nam przecież chodzi o to samo, o dobro przyrody i o mądre korzystanie z tego co daje nam las.- mówi Anna Pikus- naczelniczka Wydziału Społecznych Funkcji Lasów w Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych.

Co to są lasy o wiodącej funkcji społecznej?

Lasami o wiodącej funkcji społecznej nazywamy kompleksy leśne położone w sąsiedztwie zarówno dużych aglomeracji miejskich, mniejszych miast, jak i wsi,  czy też w okolicach uzdrowisk i kurortów wypoczynkowych. To właśnie w takich lasach odbywa się turystyka i codzienna rekreacja lokalnej społeczności, kuracjuszy czy też turystów, która jest niezbędna w utrzymaniu dobrego stanu zdrowia i równowagi psychicznej. Lasy o wiodącej funkcji społecznej to także lasy, które są kluczowe dla tożsamości kulturowej lokalnych społeczności.

-Już pierwsze ze spotkań pokazały, że nie dla wszystkich idea lasów o wiodącej funkcji społecznej  jest tak samo rozumiana. Niektórzy obawiają się, że w takich lasach będą wstrzymane wszelkie prace i zabiegi pielęgnacyjne, także te mające zapewnić bezpieczeństwo, a inni przeciwnie – oczekują, że w lasach wokół miast nie zostanie ścięte ani jedno drzewo- dodaje naczelniczka.

To właśnie odmienne pojmowanie idei „lasów społecznych”, ale także niesprecyzowane reguły, jak miałyby funkcjonować w przyszłości, powodował emocje i krytyczne komentarze. W tych samych miejscach różne osoby i środowiska oczekiwały rozwiązań znanych z parków miejskich bądź ścisłych rezerwatów przyrody. Tymczasem zgodnie z rekomendacjami i wytycznymi Ogólnopolskiej Narady o Lasach dla lasów o wiodącej funkcji społecznej przewiduje się trzy zasady gospodarowania, z których żadna nie oznacza całkowitego wstrzymania gospodarki leśnej. Ministerstwo Klimatu i Środowiska określiło je jako: modyfikacje, ograniczenia oraz wyłączenia.

Gospodarka leśna w lasach o wiodącej funkcji społecznej

W miejscach wyłączeń przewidziano pozostawienie drzew do naturalnego rozkładu. Wyjątkiem będą m.in. zabiegi gwarantujące bezpieczeństwo odwiedzających las ludzi oraz zwalczanie gatunków obcych i inwazyjnych. Wyjątkiem jest także zapewnienie potrzeb społeczności lokalnych w zakresie dostępności drewna opałowego.

W przypadku ograniczeń, z uwzględnieniem powyższych wyjątków, przynajmniej 50% dojrzałego drzewostanu nie będzie pozyskiwane i pozostawione do naturalnego rozkładu. A modyfikacje polegają na pozyskiwaniu większości dojrzałego drzewostanu ale w sposób ograniczający negatywny wpływ na wartości przyrodnicze i społeczne.

Po pierwsze: transparentność

Leśnikom zależy by cały proces był  transparentny, a każdy zainteresowany tematem lasów o wiodącej funkcji społecznej obywatel mógł znaleźć ważne dla niego informacje . Dlatego Lasy Państwowe stworzyły specjalną stronę internetową – lasyspoleczne.lasy.gov.pl, na której znajdują się szczegóły procesu: podstawy działania zespołów, najważniejsze dokumenty, kalendarium spotkań oraz aktualności na temat prac lokalnych zespołów.

Nie wszystkie zespoły zakończyły pracę.  Termin zakończenia prac zespołu do spraw wyznaczenia lasów o wiodącej funkcji społecznej wokół Wrocławia został – ze względu na klęskę powodzi, która nawiedziła Dolny Śląsk we wrześniu br. – przedłużony przez MKiŚ do  29 listopada br. W późniejszym terminie kończą także prace lokalne zespoły wokół Kielc oraz Bielska-Białej w  które rozpoczęły działania w innym terminie.

Ramy procesu ustanawiania lasów o wiodącej funkcji społecznej określiło Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Resort określił skład lokalnych zespołów oraz zasady zmian składu osobowego tych zespołów. Lasy Państwowe zostały zobligowane do merytorycznego koordynowania procesu. Ministerstwo włączyło w proces także wojewodów  to oni byli gospodarzami spotkań i to im lokalne zespoły przekazały wyniki swojej pracy.

„To był trudny, pełen emocji i wyzwań miesiąc. Dość krótki czas by omówić w tak szerokim gronie tyle ważnych kwestii. Bardzo dziękuję samorządowcom, przedstawicielom NGO, leśnikom, wykonawcom prac leśnych, nabywcom przemysłowym drewna, przedstawicielom Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiska, Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej, Instytutu Badawczego Leśnictwa, Ministerstwa Klimatu i Środowiska oraz doradcom za te rozmowy. To ważne, że próbujemy się porozumieć.”- dodaje dyrektor Koss.

Do 15 listopada wojewodowie mają czas na opracowanie rekomendacji i skierowanie ich wraz z wynikami prac lokalnych zespołów do resortu klimatu i środowiska. Na ich podstawie Minister Klimatu i Środowiska podejmie decyzję o tym jakie będą granice i jak będzie wyglądała gospodarka leśna w lasach o wiodącej funkcji społecznej.